Als gewone prikkels ziekmakend zijn
23 juni is de Dag van de Overprikkeling. Eén dag landelijke aandacht, speciaal voor overprikkeling bij hersenletsel. Die aandacht blijft hard nodig. Het is een onderschat probleem. Iedereen heeft weleens last van een ‘vol hoofd’ door te veel prikkels. Maar mensen met hersenletsel ervaren én verwerken prikkels anders. Overprikkeling kan hun dagelijks functioneren ernstig belemmeren. Omdat ze er fysiek ziek van worden. Prikkels zijn er overal en altijd. Hoe ga je daarmee om als je niet-aangeboren hersenletsel hebt? Fenny, Robert en Astrid vertellen over hun triggers, tips en tricks.
Overprikkeling
Fenny (30, Post Commotioneel Syndroom door drie hersenschuddingen): “Mijn triggers zijn met name geluid, fel licht en beweging. Maar ook stress, piekeren en angst. Hoe meer van dit alles er is, hoe erger de overprikkeling. Ik word er duizelig en misselijk van.”
Robert (55, herseninfarct) raakt vooral overprikkeld door geluid. Dat kan een monotoon geluid zijn of heel veel geluiden tegelijk. Met mooi weer ‘een terrasje pakken’ is een uitdaging. “Alle geluiden komen bij mij hard binnen. En ik hoor alles: de espressomachine, muziek, voorbijkomend verkeer, pratende mensen, alles!”
Geluid kan voor Astrid (55, hersenbloeding) ook een trigger zijn. “Ik heb veel last in ruimtes waar een slechte akoestiek is. In een restaurant bijvoorbeeld waar geluid niet gedempt wordt door tapijt of gordijnen. Het geluid van bestek op borden, schuivende stoelen, muziek en pratende mensen. Als ik geen oordoppen bij me heb, heb ik geen leuke avond. Als ik erg moe ben, heb ik ook last van sterke geuren, zoals zware parfum of aftershave. Daar word ik misselijk van. In een theater ruik ik iedereen om me heen. Dat kan ik niet uitzetten.”
Tips om te ontprikkelen
Hoe ontprikkel je daarna weer? De meeste mensen vinden het prettig om zich af te zonderen als ze overprikkeld zijn. Fenny: “80% van de prikkels uit je omgeving komt binnen via je ogen. Wat helpt is het sluiten van je ogen en het liefst met je beide handen over je ogen gevouwen. Hierdoor kijk je in het donker en krijgen je ogen even rust. Blijf goed doorademen. Daarna kun je jezelf een oogmassage geven. Maak met het topje van je vinger zachte, ronde bewegingen op de huid tussen je ogen, onder je wenkbrauwen, naast en onder je ogen. Blijf goed doorademen terwijl je dat doet.“
Buiten zijn, een rondje lopen, werkt goed voor Astrid. “Even liggen in een donkere, stille ruimte of een stom spelletje doen op mijn telefoon, helpt soms ook.” Robert heeft een heel bijzondere ontprikkel-methode: “Ik kijk tiktokfilmpjes over het oplossen van technische problemen. Heerlijk vind ik dat.”
Voorkomen is beter dan genezen
Prikkels zijn overal. Kun je voorkomen dat je overprikkeld raakt? Astrid: “Vermoeidheid is een gevolg, maar bij mij ook de oorzaak van overprikkeling. Als je moe bent, komen prikkels namelijk nog harder binnen. Ik probeer te rusten voordat ik naar plekken ga waar veel prikkels zijn. De dag erna plan ik niet veel.”
Robert leerde bij een training van Hersenz de Stop-Denk-Doe-methode toe te passen. Als ik merk dat ik overvraagd word, weet ik dat ik even moet stoppen. Ik moet altijd goed mijn dag inplannen en me daaraan houden. Niet meer dan één taak tegelijk.
Fenny: “Je kunt natuurlijk prikkels voorkomen door binnenshuis te blijven. Dat heb ik zelf ook een tijd gedaan. Maar dit werkt averechts. Het tolerantieniveau van het brein gaat namelijk omlaag, waardoor je brein nog gevoeliger wordt voor prikkels. Prikkels zijn niet per definitie slecht. Maar je hebt er wel veel aan als je het een beetje kunt managen. Leren ontprikkelen is ook erg belangrijk.”
Nog meer tips en tricks
Veel mensen met niet-aangeboren hersenletsel gaan nooit de deur uit zonder oordoppen. Robert heeft geïnvesteerd in goede oordopjes met noise cancelling. Fenny heeft een koptelefoon met noise cancelling. Het kan goedkoper. De simpelste oordopjes van de bouwmarkt of de drogist filteren ook veel geluid. Astrid heeft ze altijd in haar tas of broekzak.
Fenny heeft altijd een zonnebril of een petje mee zodat het licht minder fel in haar ogen schijnt. “Verder heb ik altijd wat water en eten mee. Overprikkeld zijn kost heel veel energie. Het laatste wat je wilt, is nog meer lichamelijke symptomen krijgen door honger of dorst.”
Astrid:” Veel mensen gaan de komende tijd op vakantie. Ga dan bij lange autoritten achterin de auto zitten. Scheelt heel veel prikkels en je komt dan niet uitgeput op je vakantiebestemming aan. Neem behalve een goede zonnebril ook een slaapmaskertje mee op reis. Ik heb ook vaak een sjaal bij me. Die ruikt naar mijn wasmiddel en parfum. Als er geuren zijn die ik niet prettig vind, ruik ik daaraan.” Fenny wordt rustig van de geur van lavendel: “Die geur associeer ik met veiligheid. Wanneer ik dat ruik, ga ik gelijk dieper ademhalen. Een rustige ademhaling helpt ook bij ontprikkelen.”
Ervaringsdeskundigen zijn het erover eens: praat erover! Mensen zijn vaak bereid je te helpen als je vertelt dat je last hebt van overprikkeling door hersenletsel. Vraag in een restaurant om een rustig hoekje, of dat de muziek zachter mag. Hopelijk helpt De Dag van de Overprikkeling om de kennis en het begrip nog meer te vergroten.