Afasie: oorzaken, symptomen, gevolgen en behandeling

Taal gebruiken we allemaal. Praten, de juiste woorden vinden, lezen, schrijven en de taal van anderen begrijpen: het is allemaal taalgebruik. Soms functioneren onderdelen van het taalgebruik of de aansturing ervan niet meer goed na hersenletsel. Dat noemen we afasie.

Op deze pagina leggen we uit wat afasie is en wat de gevolgen ervan zijn. Ook vertellen we welke mogelijkheden er zijn om afasie te behandelen.

Wat is afasie?

Het woord afasie betekent letterlijk ‘niet (a) praten (fasie)'. Het is een taalstoornis. Als je afasie hebt, kun je problemen hebben met taal. Bijvoorbeeld moeite met praten, schrijven, lezen of begrijpen. Afasie ontstaat door niet-aangeboren hersenletsel (NAH).

Symptomen

Mensen met afasie hebben bepaalde klachten. Hieronder staan er een aantal die veel voorkomen en die je misschien herkent.

Problemen bij het begrijpen van taal:

• Niet goed begrijpen wat iemand zegt
• Niet snappen wat je leest
• Moeite hebben om een gesprek te volgen in een drukke omgeving

Problemen bij het gebruiken van taal:

• Moeite met schrijven
• Niet kunnen zeggen wat je wilt
• Niet kunnen opschrijven wat je wilt
• Zoeken naar woorden/niet op woorden kunnen komen
• Lang moeten nadenken en veel pauzes tijdens het praten
• Veel ‘uh’ zeggen
• Delen van woorden of klanken verwisselen
• Niet-bestaande woorden gebruiken
• Woorden verwisselen
• Niet goed kunnen meedoen aan een gesprek met meerdere personen.
• Blijven hangen, bijvoorbeeld op een woord, of een deel van een zin veel herhalen
  
  

De oorzaken van afasie

Afasie ontstaat dus door niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Voorbeelden van NAH:

• CVA (ook wel beroerte , hersenbloeding of herseninfarct genoemd)
• Dementie
• Ziekte, zoals bijvoorbeeld een hersentumor of de ziekte van Parkinson
• Hersenletsel of -trauma door bijvoorbeeld een ongeluk

Meer weten? Lees wat niet-aangeboren hersenletsel precies inhoudt.

Soorten afasie

Er zijn veel soorten afasie. Welke klachten en problemen iemand heeft, verschilt per persoon. Zo komt de ene persoon niet meer op de juiste woorden en heeft een ander meer last met het begrijpen van taal. Dat heeft voor een deel te maken met de plaats en grootte van het letsel in de hersenen. Ook iemands persoonlijkheid en omgang met taal vóór het letsel spelen een rol.

Vormen van afasie:

• Amnestische afasie: niet op de juiste woorden kunnen komen
• Broca-afasie (ook wel expressieve afasie genoemd): iemand praat moeizaam en hortend, in een soort telegramstijl
• Globale afasie: een ernstige vorm waarbij mensen niet of nauwelijks kunnen spreken en moeite hebben met het begrijpen van taal
• Wernicke-afasie (ook wel sensorische afasie of receptieve afasie genoemd): hierbij spreken mensen vlot maar in lange zinnen die vaak grammaticaal niet kloppen
• Conductie-afasie: mensen met deze vorm van afasie kunnen taal produceren en begrijpen, maar kunnen niet herhalen wat ze zojuist hoorden
• Auditieve afasie: taalbegrip via het gehoor gaat niet meer, maar teksten kunnen wel gelezen en begrepen worden
• Visuele afasie (alexie): geschreven tekst wordt niet herkend, maar gesproken tekst kan wel worden begrepen
  
  

De gevolgen van afasie

Mensen met afasie ervaren in het dagelijks leven grote gevolgen bij alles waar taal bij komt kijken.

• Contact met andere, onbekende, mensen is moeilijker. Als je niet meer de juiste woorden kunt vinden is een spontaan gesprekje met vreemden veel lastiger.
• Veel mensen met afasie kunnen niet meer werken.
• Gesprekken, bijvoorbeeld met partners, kinderen of visite, verlopen moeizamer.
• Geschreven taal begrijpen is moeilijker. Denk aan het lezen van de krant, nieuwsberichten, ondertiteling, WhatsApp, e-mail, verkeersborden, recepten, etc.
• Ook schrijven gaat moeizamer: WhatsAppberichten, sms, e-mail, kaartjes, notities, social media-berichten, etc.
• Grote emotionele gevolgen: schaamte, angst en verlies van identiteit.

Kortom: afasie heeft grote gevolgen voor de kwaliteit van leven en leidt vaak tot een sociaal isolement.

Afasie raakt ook naasten en andere mensen in de omgeving. Zij moeten leren om op een andere manier te communiceren met de persoon die afasie heeft.

Tips voor het communiceren met iemand met afasie

• Spreek mensen met afasie niet op een kinderlijke manier aan.
• Praat duidelijk en ook langzamer dan normaal. Neem de tijd om iets duidelijk te maken.
• Zorg voor een rustige omgeving.
• Gebruik korte zinnen.
• Gebruik gebaren om het gesprek te ondersteunen. Wijs bijvoorbeeld naar de tv als je vraagt: 'Wil je tv kijken?'. Of een drink-gebaar bij de vraag: 'Wil je wat drinken?'.
• Spreek niet in plaats van, of voor iemand met afasie. Ook niet als het langzaam en moeilijk gaat. Geef diegene de kans zich te uiten.
• Controleer of dat wat je zei, begrepen is. Soms zegt iemand 'ja’, maar bedoelt hij 'nee'.
• Manieren waarop je toch iets duidelijk kunt maken als spreken niet lukt: uitbeelden, aanwijzen, gebaren maken, tekenen en schrijven.
• Komen jullie er niet uit, laat het onderwerp dan even rusten.

Heb je afasie? Dan is de speciale afasiesleutelhanger misschien een handig hulpmiddel. Met deze sleutelhanger laat je jouw gesprekspartner weten dat je afasie hebt. Door de code op de sleutelhanger te scannen, krijgt degene waar jij mee wilt praten tips over hoe jullie gesprek beter kan gaan. De sleutelhanger vraag je hier gratis aan.

Behandeling afasie

Afasie kan blijvend zijn. In de eerste 3 maanden na het ontstaan van afasie kan er wel wat herstel optreden, maar bijna nooit helemaal. Onze hersenen zijn gedeeltelijk in staat zich aan te passen aan veranderingen na hersenletsel, maar de mate waarin de taalfunctie herstelt is verschillend. Als er geen verder herstel meer mogelijk is, richten we ons op het leren omgaan met de veranderingen.

Afasiebehandeltraject

Bij InteraktContour werken we met het behandelprogramma Hersenz. Hersenz bestaat uit verschillende onderdelen. Hiermee stellen we een behandelprogramma op maat samen.

Hersenz biedt speciale behandeling aan voor mensen met afasie. Behandeling is gericht op mensen met afasie in de chronische fase. Cliënten met apraxie van de spraak (niet meer weten hoe je moet praten), primair progressieve afasie en/of cognitieve communicatieproblemen kunnen in overleg ook deelnemen aan het behandelprogramma.

Lees meer over het afasiebehandeltraject van InteraktContour op deze pagina.

Aanvullende informatie

Meer over afasiebehandeling

Meer over Hersenz

Meer over niet-aangeboren hersenletsel

Meer over de afasiesleutelhanger